Το διάσημο γνωμικό του αστροφυσικού Carl Sagan από την ομιλία του το 1990 σχετικά με την εικόνα του Pale Blue Dot – «Ο πλανήτης μας είναι ένα μοναχικό στίγμα στο μεγάλο κοσμικό σκοτάδι» – είναι ευφημιστικό. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τον Γαλαξία μας, με τους εκτιμώμενους 100 έως 400 δισεκατομμύρια αστέρες, ένα σημαντικό προσάρτημα στον Κόσμο. Αλλά υπάρχουν περίπου 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες ακριβώς όπως αυτόν στο παρατηρήσιμο σύμπαν. Είναι μια τρομακτική πραγματικότητα που πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη όταν σκεφτόμαστε τη δυνατότητα να έρθουμε σε επαφή με οποιαδήποτε νοημοσύνη που μπορεί να είναι εκεί έξω.
Ο χάρτης που σχεδιάστηκε από τον Adam Grossman της εταιρίας The Dark Sky θέτει σε προοπτική το μέγεθος αυτών των κλιμάκων. Ο Γαλαξίας εκτείνεται μεταξύ 100.000 και 180.000 ετών φωτός, ανάλογα με το πού μετράτε, πράγμα που σημαίνει ότι ένα σήμα που εκπέμπεται από τη μία πλευρά του γαλαξία θα χρειαστεί 100.000 χρόνια ή περισσότερο για να φτάσει στην άλλη πλευρά. Σκεφτείτε τώρα ότι το είδος μας άρχισε να εκπέμπει ραδιοσήματα στο διάστημα μόλις πριν από έναν αιώνα. Αυτό αντιπροσωπεύεται από μια μικρή μπλε φυσαλίδα διαμέτρου 200 ετών φωτός που περιβάλλει τη θέση της Γης. Για να μας έχουν ακούσει κάποιοι εξωγήινοι πολιτισμοί, πρέπει να βρίσκονται μέσα σε αυτήν τη σφαίρα επιρροής.
Ο πρώτος πειραματισμός με ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία πραγματοποιήθηκε πριν από περίπου 200 χρόνια, όταν ο Δανός φυσικός και χημικός Hans Christian Ørsted ανακάλυψε ότι τα ηλεκτρικά ρεύματα δημιουργούν μαγνητικά πεδία. Αυτή η έρευνα επεκτάθηκε από επιστήμονες, συμπεριλαμβανομένου του Michael Faraday, και τελικά κατέληξε στη θεωρία του James Clerk Maxwell για τον ηλεκτρομαγνητισμό που περιγράφθηκε το 1865 και αποδείχθηκε από τα πειράματα του Γερμανού φυσικού Heinrich Hertz περισσότερες από δύο δεκαετίες αργότερα. Ακόμα και τότε, ο Ιταλός εφευρέτης και ηλεκτρολόγος μηχανικός Guglielmo Marconi ανέπτυξε τεχνολογίες ραδιοφωνικής μετάδοσης μεγάλης εμβέλειας και γύρω στα τέλη του 20ού αιώνα το είδος μας άρχισε να μεταδίδει την ύπαρξή του στο κενό.
Η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή ΑΜ έγινε τη παραμονή των Χριστουγέννων του 1906 από τον Reginald Fessenden, στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Ωστόσο το πρώτο σήμα που ήταν αρκετά ισχυρό (40 MHz) για να διαπεράσει την ιονόσφαιρα και να ταξιδέψει στο διάστημα, ίσως ήταν η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Βερολίνου το 1936. Το πρόγραμμα που μεταδόθηκε σε πάνω από 50 χώρες, και μεγάλο μέρος του περιλαμβάνει ομιλία του Αδόλφου Χίτλερ, θέτει το ερώτημα εάν ο αιμοσταγής δικτάτορας ήταν ο πρώτος πρέσβης της ανθρωπότητας στο διάστημα. Το σήμα βέβαια δεν είχε σκοπό να αποσταλεί στο διάστημα και έτσι το πιθανότερο είναι ότι ήταν πολύ εξασθενημένο για να ληφθεί από κάποιο εξωγήινο πολιτισμό.
Το πρώτο ανθρώπινο σήμα που σχεδιάστηκε αποκλειστικά για να σταλεί στο διάστημα, ήταν το σήμα που εκπέμφθηκε από το τεράστιο ραδιοτηλεσκόπιο του Αρεσίμπο το 1974. Εστάλη προς τη κατεύθυνση του νεφελώματος Μ-13, 25.000 έτη φωτός μακριά. Το μήνυμα 210 bytes περιλαμβάνει μια αναπαράσταση του ηλιακού μας συστήματος, μια αναπαράσταση διπλής έλικας DNA, τους αριθμούς 1 έως 10, μια αναπαράσταση ανθρώπου και τον αριθμό του τότε πληθυσμού της Γης. Το σήμα θα φτάσει στο προορισμό του σε 25.000 χρόνια, εκτός αν αναχαιτιστεί από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό νωρίτερα. Φυσικά, οι πιθανότητες για να συμβεί αυτό είναι κοσμικά χαμηλές.
Το ινστιτούτο για την αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) ακούει συνεχώς με τα πιο ικανά ραδιοτηλεσκόπια που διαθέτουμε, τα οποία επίσης μεταδίδουν δικά μας μηνύματα. Ωστόσο, δεδομένου του τεράστιου μεγέθους του γαλαξία μας, το SETI πιθανότατα θα πρέπει να ακούει και να μεταδίδει μηνύματα για δεκάδες χιλιάδες χρόνια, τουλάχιστον, για να έχει την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με ένα άλλο νοήμον είδος – και ακόμη και αυτό το χρονικό διάστημα μπορεί να μην είναι αρκετά μεγάλο. Ίσως, εν τω μεταξύ, θα πρέπει να εξετάσουμε την επόμενη γραμμή του Carl Sagan στην ομιλία του για το Pale Blue Dot:
«Στην αφάνεια μας, μέσα σε όλη αυτή την απεραντοσύνη, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι βοήθεια θα έρθει από αλλού για να μας σώσει από τον εαυτό μας.»
ΠΗΓΗ: ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ (28-07-2020)